15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał ważny dla kredytobiorców (posiadających tzw. kredyty we frankach) wyrok. Dotyczy on zagadnienia bardzo istotnego dla wszystkich frankowiczów, zarówno dochodzących swoich roszczeń przed sądami, jak i tych, którzy jeszcze się wahają. Chodzi bowiem o możliwość żądania wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu przez banki. Na naszym blogu wielokrotnie analizowaliśmy to zagadnienie. Ponad rok temu ukazał się artykuł opisujący wygraną przez Kancelarię sprawę, w której sąd uznał za niezasadne roszczenie banku o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Na blogu znajdą Państwo również wpis zawierający szerokie omówienie opinii rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wydanej w sprawie rozpatrywanej przez TSUE w dniu 15 czerwca 2023 roku.
Czego dotyczy wyrok TSUE wydany 15 czerwca 2023 roku?
Wydany dzisiaj wyrok TSUE udziela odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie (sygnatura akt C-520/21), dotyczące świadczeń, których mogą domagać się od siebie strony umowy kredytu uznanej za nieważną. Sposób rozliczenia kredytu frankowego po wygranym procesie został szczegółowo opisany na blogu – wpisem zostały objęte jedynie świadczenia zrealizowane w wykonaniu nieważnej umowy bank. Ww. wyrok TSUE dotyczy jednak świadczeń z tytułu tego, że:
1. spełniający świadczenie pieniężne został czasowo pozbawiony możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, przez co utracił możliwość zainwestowania ich i osiągnięcia dzięki temu korzyści,
2. spełniający świadczenie pieniężne poniósł koszty obsługi umowy kredytu i przekazania pieniędzy drugiej stronie,
3. otrzymujący świadczenie pieniężne odniósł korzyść polegającą na tym, że mógł czasowo korzystać z cudzych pieniędzy, w tym mógł je zainwestować i dzięki temu uzyskać korzyści,
4. otrzymujący świadczenie pieniężne czasowo miał możliwość korzystania z cudzych pieniędzy nieodpłatnie, co byłoby niemożliwe w warunkach rynkowych,
5. wartość nabywcza pieniędzy spadła na skutek upływu czasu, co oznacza realną stratę dla spełniającego świadczenie pieniężne,
6. czasowe udostępnienie pieniędzy do korzystania może zostać potraktowane jako spełnienie usługi, za którą spełniający świadczenie pieniężne nie otrzymał wynagrodzenia.
Wszystkie powyższe świadczenia nie wynikają bezpośrednio z uznanej za nieważną umowy kredytu, a dotyczą przede wszystkim wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu przez kredytobiorców, ale również przez banki, którym, regularnie frankowicze uiszczali raty kredytu wraz z odsetkami i innymi opłatami.
Jakie stanowisko zaprezentował w tej sprawie rzecznik generalny TSUE?
Z wydanej 16 lutego 2023 roku opinii rzecznika generalnego TSUE jednoznacznie wynikało, że w jego ocenie dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu przez kredytobiorców od banków wskazanych powyżej dodatkowych świadczeń po uznaniu za nieważną umowy kredytu. Wskazane w opinii argumenty przemawiały jednak jednoznacznie za stwierdzeniem, że takie roszczenia nie przysługują bankom udzielającym kredytów frankowych. Treść przytoczonej opinii zdecydowanie wskazywała na pozytywny dla frankowiczów kierunek rozpatrywania tego zagadnienia w sprawach frankowych. Opinia ta nie stanowiła jednak odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez sąd, a mogła być jedynie wskazówką dla kierunku rozstrzygnięcia sprawy przez TSUE.
Jakie rozstrzygnięcie zawiera wyrok TSUE dotyczący spraw pomiędzy bankami a frankowiczami?
TSUE w wydanym wyroku wskazał, że prawo unii europejskiej stoi na przeszkodzie domaganiu się przez banki od frankowiczów, po stwierdzeniu nieważności umowy kredytu frankowego, świadczeń wykraczających poza zwrot wypłaconego kapitału kredytu. W ocenie TSUE takie roszczenia nie przysługują bankom przede wszystkim dlatego, że „ewentualne uznanie umowy kredytu hipotecznego za nieważną jest skutkiem stosowania nieuczciwych warunków przez Bank. W związku z tym nie można dopuścić ani do tego, by czerpał on korzyści gospodarcze ze swojego niezgodnego z prawem zachowania, ani do tego, by otrzymał odszkodowanie za niedogodności nim wywołane”. Tym samym wyrok TSUE jest zgodny ze stanowiskiem przedstawionym przez rzecznika generalnego TSUE w opinii, zgodnie z którą uznanie, że bankom przysługuje roszczenie w postaci wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu przez kredytobiorców, prowadziłoby do zachęcenia takich podmiotów do stosowania nieuczciwych praktyk. Byłoby to niezgodne z jednym z celów dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, jakim jest działanie odstraszające.
Jednocześnie TSUE w wydanym w dniu 15 czerwca 2023 roku wyroku wskazał, że w świetle przepisów unijnych, frankowiczom mogą przysługiwać wobec banków roszczenia inne niż zwrot pieniędzy uiszczonych w trakcie spłacania zaciągniętego kredytu frankowego. Nie stoją temu na przeszkodzie cele dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, „w szczególności możliwość ta może przyczynić się do zniechęcenia przedsiębiorców do włączania nieuczciwych warunków do umów zawieranych z konsumentami, ponieważ włączenie takich warunków, pociągających za sobą nieważność umowy, mogłoby rodzić konsekwencje finansowe wykraczające poza zwrot kwot zapłaconych przez konsumenta i poza zapłatę, w danym przypadku, odsetek za zwłokę” (tak komunikat prasowy TSUE). Jednakże ocena zasadności takich roszczeń powinna zostać pozostawiona sądom krajowym, które rozpatrują poszczególne sprawy, ponieważ dyrektywa 93/13 nie reguluje bezpośrednio skutków nieważności umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem po usunięciu nieuczciwych warunków.
Pojawiające się opinie jakoby powyższe stanowisko mogło prowadzić do zagrożenia stabilności rynku finansowego w Polsce, należy, w ocenie TSUE, traktować jako coś zupełnie niezależnego od wykładni dyrektywy mającej na celu ochronę konsumentów. Niemającego zatem żadnego znaczenia w kontekście rozpatrywanego zagadnienia.
Dla której ze stron nieważnej umowy kredytu korzystny jest wyrok TSUE – frankowiczów czy banków?
Treść wyroku TSUE jest jednoznacznie korzystna dla frankowiczów. Trybunał uznał bowiem, że po stwierdzeniu nieważności umowy banki mogą dochodzić jedynie zwrotu wypłaconego kapitału kredytu. Wyrok może stanowić również zachętę dla osób posiadających kredyty we frankach, a które nie zdecydowały się jeszcze wystąpić z pozwem do sądu, do podjęcia takiej decyzji bez obaw o ewentualne dodatkowe roszczenia ze strony banków. TSUE wskazał bowiem, że w jego ocenie „skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w ramach powoływania się na swoje prawa wynikające z tej dyrektywy, na ryzyko konieczności zapłaty takiej rekompensaty.”
TSUE potwierdził wyrażoną już przez rzecznika generalnego TSUE opinię, że banki nie mogą czerpać korzyści ze swojego bezprawnego działania.
Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie, który zadał pytanie prawne, rozpatruje jedną z wielu spraw dotyczących kredytów we frankach toczących się w Polsce. Jednakże przed rozstrzygnięciem przez TSUE opisywanego zagadnienia wielu frankowiczów nie zdecydowało się jeszcze skierować swojej sprawy na drogę postępowania sądowego. Mając na uwadze fakt, że powyższy wyrok powinien rozwiać pewne wątpliwości, zachęcamy do bezpośredniego kontaktu z Kancelarią w celu dokonania analizy umowy kredytu i rozważenia wszelkich dostępnych możliwości.
