Czy mogę uzyskać odszkodowanie za linię przesyłową na mojej działce?

Takie pytanie zadaje sobie wielu właścicieli nieruchomości po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2025 r. (sygn. P 10/16). Tym orzeczeniem Trybunał zakwestionował dotychczasową praktykę sądową, zgodnie z którą przedsiębiorstwa przesyłowe miały zasiadywać służebności przesyłu w okresie przed 3 sierpnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przed wejściem w życie przepisów ustanawiających służebność przesyłu, prawo o takiej treści nie mogło być przedmiotem zasiedzenia. W praktyce zatem, na datę pisania tego tekstu, w Polsce nie mogła jeszcze powstać, w wyniku zasiedzenia, żadna służebność przesyłu. 

W konsekwencji właściciele nieruchomości, przez które przebiegają gazociągi i linie energetyczne, otrzymali skuteczny oręż do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne zajęcie działki pod instalacje przesyłowe oraz przy żądaniu odpłatnego ustanowienia służebności na tych działkach.

Dotychczasowa praktyka sądowa dotycząca gazociągów i linii energetycznych na prywatnych działkach  

Większość istniejących dziś w Polsce gazociągów oraz linii energetycznych została wybudowana w latach 60., 70. i 80. XX wieku. Inwestycje te były traktowane jako inwestycje celu publicznego i realizowano je w realiach silnie uprzywilejowanej pozycji państwa i przedsiębiorstw energetycznych. Bardzo często:

• linie przesyłowe prowadzono przez prywatne działki, nie zważając na szkody,

• właściciele nie mieli realnego wpływu na przebieg inwestycji,

• nie wypłacano odszkodowania za zajęcie nieruchomości,

• nie ustanawiano służebności (za odszkodowaniem) na rzecz przedsiębiorstw przesyłowych.

Po 1990 r. właściciele nieruchomości zaczęli domagać się:

• wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości,

• oraz ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu dla gazociągów, linii i słupów energetycznych.

W odpowiedzi przedsiębiorstwa przesyłowe kierowały do sądu wnioski o stwierdzenie zasiedzenia służebności. Sądy bazując na ówczesnym orzecznictwie Sądu Najwyższego – przyjmowały, że przedsiębiorstwo mogło zasiedzieć:

• najpierw „służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu”,

• następnie – po 3 sierpnia 2008 r. – służebność przesyłu.

Właściciel działki, który próbował uzyskać odszkodowanie, kończył często z postanowieniem o stwierdzeniu zasiedzenia służebności na rzecz przedsiębiorstwa, a więc z trwałym ograniczeniem prawa własności bez wynagrodzenia. W praktyce oznaczało to wywłaszczenie bez odszkodowania. W takich realiach dochodzenie odszkodowania za zajęcie działki pod linie przesyłowe gazu i prądu było w większości przypadków skazane na niepowodzenie. 

Ten model został w wyroku Trybunału Konstytucyjnego P 10/16 jednoznacznie zakwestionowany.

Co zmienił wyrok TK w sprawie zasiedzenia służebności przesyłu?

Najważniejsze skutki wyroku można streścić w trzech punktach:

1. Ograniczenie okresu zasiedzenia 
   Przed 3 sierpnia 2008 r. nie biegł okres zasiedzenia służebności przesyłu (ani służebności odpowiadającej jej treścią). 

2. Wymóg podstawy ustawowej
   Ograniczenia prawa własności – takie jak służebność przesyłu na działce – muszą wynikać wprost z ustawy. Orzecznictwo nie może kształtować nieznanych ustawie form ograniczenia prawa własności. 

3. Wzmocnienie pozycji właścicieli działek
   Przedsiębiorstwom przesyłowym znacznie trudniej będzie bronić się przed roszczeniami o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie oraz o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu. 

Wyrok nie usuwa z systemu zasiedzenia służebności przesyłu na przyszłość, ale przesuwa początek biegu zasiedzenia na datę wprowadzenia tej instytucji do kodeksu cywilnego.

Przedawnienie roszczeń odszkodowawczych

Roszczenia pieniężne, w tym roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, podlegają przedawnieniu.

Obecnie podstawowy termin przedawnienia roszczeń majątkowych wynosi 6 lat. W przypadku takich roszczeń termin ten co do zasady upływa z końcem roku kalendarzowego – tj. 31 grudnia roku, w którym mija 6 lat od dnia wymagalności.

W praktyce oznacza to, że składając pozew pod koniec roku, można de facto objąć roszczeniem wynagrodzenie za okres sięgający nawet około 7 lat wstecz. 

Zasiedzenie służebności przesyłu po 3 sierpnia 2008 r.

Służebność przesyłu została wprowadzona do kodeksu cywilnego z dniem 3 sierpnia 2008 r. Od tego momentu możliwe jest jej zasiedzenie przy zastosowaniu terminów z art. 172 k.c.:

• 20 lat – w przypadku posiadania w dobrej wierze,

• 30 lat – w przypadku posiadania w złej wierze.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wyłączył możliwość doliczania do okresu zasiedzenia posiadania sprzed 3 sierpnia 2008 r. Po tej jednak dacie zasiedzenie służebności przesyłu biegnie wedle normalnych reguł, a zatem może nastąpić już z dniem 3 sierpnia 2028 r. 

Dlatego nie warto odkładać decyzji o uregulowaniu sytuacji prawnej instalacji przesyłowych na działce oraz o dochodzeniu należnego odszkodowania. 

Jakie czynniki wpływają na wysokość odszkodowania za zajęcie działki?

Nie istnieje ustawowy cennik, który wprost określałby wysokość odszkodowania za zajęcie działki pod linię przesyłową. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu oraz za dotychczasowe korzystanie z nieruchomości ustala się indywidualnie, biorąc pod uwagę w szczególności:

• typ i parametry techniczne gazociągu lub linii energetycznej – w praktyce znaczenie ma m.in. średnica nominalna i ciśnienie robocze. Przekładają się one na szerokość strefy kontrolowanej i pasa eksploatacyjnego oraz zakres koniecznych ograniczeń na terenie działki,

• szerokość pasa służebności / pasa eksploatacyjnego – liczona w metrach wzdłuż osi gazociągu,

• przeznaczenie i wartość rynkową nieruchomości (grunt rolny, działka budowlana przeznaczona pod dom jednorodzinny w atrakcyjnej lokalizacji),

• stopień obniżenia wartości nieruchomości w związku z przebiegiem gazociągu i wynikającymi z tego ograniczeniami (np. zakaz zabudowy w określonym pasie).

W praktyce łączna wartość roszczeń może wynosić od kilkunastu do nawet kilkuset tysięcy złotych przy dużych instalacjach i nieruchomościach o wysokiej wartości. Skalę odszkodowania zawsze wyznacza konkretna działka, konkretna inwestycja i konkretne ograniczenia w prawie własności.

Podsumowanie – wyrok Trybunału i co dalej?

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2025 r. istotnie wzmocnił pozycję właścicieli nieruchomości zajętych pod urządzenia przesyłowe. Zakwestionowanie możliwości zasiedzenia służebności przesyłu za okres sprzed 3 sierpnia 2008 r. otworzyło realną możliwość:

• dochodzenia odszkodowania za dotychczasowe, bezumowne korzystanie z nieruchomości,

• ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu na przyszłość, za zapłatą rynkowej rekompensaty.

Jednocześnie trzeba pamiętać, że:

• roszczenia pieniężne ulegają przedawnieniu,

• przedsiębiorstwa przesyłowe będą mogły powoływać się na zasiedzenie służebności już od 3 sierpnia 2028 r.

Okno czasowe do dochodzenia roszczeń jest wąskie i uchyliło się nieznacznie – tylko na kilka kolejnych lat. 

Jeżeli przez Twoją działkę przebiega gazociąg lub linia energetyczna i do tej pory nie otrzymałeś żadnego odszkodowania, teraz jest najlepszy moment na działanie.

Nasza kancelaria prowadzi sprawy dotyczące służebności przesyłu oraz odszkodowań związanych z lokalizacją urządzeń przesyłowych na prywatnych działkach. Jeżeli chcesz omówić swoją sytuację, zapraszamy do kontaktu! Przeanalizujemy Twoją sprawę, wskażemy możliwe kierunki działania i pomożemy dobrać rozwiązanie odpowiednie do Twojej nieruchomości.