Rozwód stanowi rozwiązanie związku małżeńskiego przez sąd na żądanie jednego lub obojga małżonków. Już na etapie rozważania decyzji o zakończeniu małżeństwa warto skorzystać z pomocy adwokata, który pomoże ocenić, czy występują przesłanki, które pozwolą uzyskać wyrok rozwodowy czy też nie. Adwokat pomoże również ocenić, czy sytuacja między małżonkami pozwala na orzeczenie rozwodu z orzekaniem o winie. Adwokat pomoże także przygotować odpowiednie dokumenty i dopilnuje wymaganych formalności. Poza tym, co wydaje się niemniej istotne, adwokat mający doświadczenie w procesach rozwodowych, w wielu kryzysowych sytuacjach może dać wsparcie psychiczne.

Rozwód przed sądem powszechnym

Obowiązki małżonków

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje, że małżonkowie mają określone obowiązki, których przestrzeganie jest fundamentem małżeństwa. Obowiązki te obejmują:

• Obowiązek wierności (art. 23 k.r.o.) – małżonkowie zobowiązani są do zachowania wierności sobie nawzajem. Naruszenie tego obowiązku, np. poprzez zdradę, często prowadzi do ustalenia winy w procesie rozwodowym.
• Obowiązek pomocy (art. 24 k.r.o.) – małżonkowie powinni wspierać się nawzajem, zarówno w aspekcie emocjonalnym, jak i materialnym. Niedostateczna pomoc w trudnych chwilach również może być podstawą do przypisania winy.
• Obowiązek współdziałania (art. 27 k.r.o.) – małżonkowie mają obowiązek współpracy w podejmowaniu decyzji dotyczących życia rodzinnego. Brak komunikacji i współpracy może prowadzić do konfliktów, a finalnie do rozwodu.

Trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

Rozwód, jako ostateczna forma zakończenia małżeństwa, może być orzeczony wyłącznie wtedy, gdy między małżonkami doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. W takiej sytuacji możemy mówić o spełnieniu się pozytywnych przesłanek rozwodu. Rozkład pożycia małżeńskiego oznacza całkowite ustanie więzi w trzech sferach: emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej. Dopiero jednoczesne zerwanie wszystkich tych więzi pozwala uznać, że nastąpił jego zupełny rozkład. Co istotne, nie jest wystarczające samo przeświadczenie jednego z małżonków o tym, że miłość czy szacunek wygasły – musi się to przekładać na odczucia i sposób zachowania obu stron. Finalnie, podlega ono obiektywnej ocenie sądu, który wydaje wyrok na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego.

Poza zupełnością rozkładu pożycia, sąd ocenia również jego trwałość. Oznacza to, że chwilowy kryzys w małżeństwie nie będzie wystarczający do tego, aby zakończyć sprawę o rozwód wyrokiem rozwodowym. Stan, w którym w opinii małżonków ich relacja nie rokuje, czy wręcz stale się pogarsza, musi mieć charakter długotrwały. Trwałość rozkładu pożycia odnosi się do przekonania, że nie ma szans na odbudowanie więzi łączącej małżonków, a tym samym uratowania małżeństwa. Sąd, w trakcie sprawy rozwodowej, zobowiązany jest do przeprowadzenia dokładnej analizy sprawy i oceny, czy można mówić o trwałym zakończeniu związku, przemawiającym za koniecznością wydania orzeczenia o rozwodzie.

Dobro dzieci

Jednak, pomimo wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, sąd nie wyda orzeczenia o rozwodzie, jeśli z jego powodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Dobro dziecka jest jednym z fundamentalnych pojęć w polskim prawie rodzinnym, a jego ochrona stanowi priorytet w procesie podejmowania decyzji dotyczących zarówno opieki nad dziećmi, jak i ich wychowania. Pomimo braku jednoznacznej, legalnej definicji dobra dziecka, jego rozumienie zostało ukształtowane przez orzecznictwo sądów, doktrynę prawną oraz przepisy międzynarodowe, takie jak Konwencja o prawach dziecka z 1989 roku. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że dobro dziecka obejmuje szeroką sferę jego potrzeb, takich jak rozwój fizyczny, duchowy, intelektualny oraz moralny. Z tego względu sąd orzekający w sprawie o rozwód jest zobowiązany do zbadania, czy żadna z powyższych sfer nie ucierpi na skutek wydania wyroku o zakończeniu trwania małżeństwa jego rodziców.

Wina w procesie rozwodowym przed sądem powszechnym

Oprócz aspektów emocjonalnych proces rozwodowy wiąże się z wieloma kwestiami prawnymi, w tym z ustaleniem winy. W polskim systemie prawnym wina małżonka odgrywa kluczową rolę w procesie rozwodowym, szczególnie w kontekście alimentów. Zgodnie z przepisami, jeśli rozwód został orzeczony z winy jednego z małżonków, sąd może zdecydować o obowiązku alimentacyjnym dla tego małżonka na rzecz drugiego małżonka. Z tego względu pomoc adwokata może się okazać niezbędna – zarówno dla małżonka, który żąda rozwodu z orzekaniem o winie, jak i tego, który może zostać uznanym za wyłącznie winnego.

Rozwód a ustalanie winy

Ustalenie winy małżonków w procesie rozwodowym opiera się na analizie dowodów, świadków oraz argumentów obu stron. Sądy badają m.in. zachowanie małżonków w czasie trwania małżeństwa, wszelkie naruszenia obowiązków małżeńskich oraz ich wpływ na trwałość związku. Na podstawie zebranego materiału dowodowego sąd może wydać orzeczenie o winie jednego lub obu małżonków. Co istotne, w społeczeństwie dominuje pogląd, że zdrada przesądza o winie zdradzającego małżonka. Nie jest to jednak właściwe przekonanie. Zdrada bywa bowiem następstwem rozkładu pożycia małżeńskiego. Jednak ustalenie, czy najpierw ustały między małżonkami wszystkie więzi, czy najpierw doszło do zdrady, nie następuje wyłącznie w oparciu o ich subiektywne opinie. Podlega to ustaleniu sądu, który wyrok wydaje po przeprowadzeniu wnikliwego postępowania dowodowego. Na tym etapie postępowania warto zasięgnąć pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zadba o złożenie właściwych wniosków i ewentualnie zakwestionuje działanie drugiej strony.

Polskie prawo dopuszcza zaniechanie rozstrzygania o winie, jeżeli małżonkowie zdecydują się na rozwód i przedstawią dowody na zupełny i trwały rozkład pożycia. Warunkiem zaniechania orzekania o winie jest zgodny wniosek małżonków. Zgoda ta nie musi być wyrażona w jednym dokumencie. Wystarczy, że jeden z małżonków w swoim pozwie wyrazi chęć zaniechania orzekania o winie, a drugi to popiera.

Alimenty po rozwodzie

Rozwód to doświadczenie, które wiąże się nie tylko z emocjonalnymi, ale także finansowymi konsekwencjami dla małżonków. Myśląc o alimentach wiele osób wiąże je tylko z obowiązkiem utrzymania dzieci. Tymczasem, polskiemu prawu znana jest instytucja alimentów dla byłego małżonka. Kluczową rolę w tym zakresie odgrywa art. 60 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (KRO), który reguluje kwestię alimentów po rozwodzie. Zgodnie z przepisami, rozwiedziony małżonek może żądać alimentów od byłego współmałżonka w dwóch przypadkach: na podstawie przesłanki niedostatku (art. 60 § 1 KRO) lub w wyniku pogorszenia sytuacji materialnej, jeśli rozwód został orzeczony z wyłącznej winy drugiego małżonka (art. 60 § 2 KRO).

Niedostatek a alimenty

Niedostatek, o którym mowa w art. 60 § 1 KRO, to kluczowa przesłanka, od której zależy możliwość zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka. Niedostatek rozumiany jest jako sytuacja, w której uprawniony małżonek nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb własnymi siłami, w całości lub częściowo. W wyroku z dnia 9 grudnia 1998 r. (II CKN 88/98), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przez „usprawiedliwione potrzeby” należy rozumieć takie potrzeby, których zaspokojenie zapewnia uprawnionemu normalne warunki bytowania.

Przepisy o alimentach między małżonkami odwołują się do podobnych definicji jak te dotyczące alimentów na dzieci. Jednak w odniesieniu do małżonków większy nacisk kładzie się na możliwość samodzielnego zaspokojenia swoich potrzeb przez uprawnionego. Co istotne, niedostatek nie musi być wynikiem bezpośrednio rozwodu – może wynikać z innych, niezależnych od rozwodu okoliczności, takich jak zmiana stanu zdrowia, starzenie się, czy utrata pracy.

W orzecznictwie podkreśla się, że pojęcie niedostatku należy oceniać w odniesieniu do sytuacji materialnej małżonka zobowiązanego do płacenia alimentów. W wyroku z dnia 11 lutego 1997 r. (II CKN 73/96), Sąd Najwyższy wskazał, że ocena niedostatku nie może być oderwana od możliwości majątkowych małżonka zobowiązanego do płacenia alimentów. Innymi słowy, nawet jeśli małżonek uprawniony znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, obowiązek alimentacyjny nie powstanie, jeśli zobowiązany małżonek sam nie dysponuje wystarczającymi środkami, aby płacić alimenty.

Pozew o rozwód

Postępowanie rozwodowe inicjuje pozew o rozwód.

Pozew powinien zawierać:

• elementy, które są obligatoryjne dla każdego pisma rozpoczynającego postępowanie sądowe: imię i nazwisko, PESEL, adres osoby wnoszącej pozew i analogiczne dane dla osoby pozwanej,
• wniosek o rozwiązanie przez rozwód małżeństwa,
• wskazanie, czy rozwód ma nastąpić z orzekaniem o winie czy też bez orzekania o winie,
• wniosek o zawarcie przez sąd w wyroku rozwodowym orzeczenia o sposobie korzystania z mieszkania zajmowanego wspólnie przez strony bądź o zaniechanie orzekania w tej kwestii,
• wniosek o przeprowadzenie dowodów konkretnych dowodów w sprawie,
• ewentualnie – wniosek o przyznanie alimentów.

Powyższe elementy należy zawrzeć w każdym pozwie o rozwód, jednak jeśli małżonkowie posiadają dzieci, pismo powinno dodatkowo zawierać:

• wniosek o przyznanie władzy rodzicielskiej jednemu bądź obojgu małżonkom,
• wniosek dotyczący miejsca zamieszkania dzieci,
• ustalenie kontaktów rodziców z dziećmi,
• żądania alimentacyjne dotyczące dzieci.

Poza kwestiami dotyczącymi obowiązku alimentacyjnego, zarówno w odniesieniu do utrzymania dzieci, jak i utrzymania małżonka, regulowanymi na przyszłość, w pozwie rozwodowym można zawrzeć wniosek o udzielenie zabezpieczenia tych roszczeń na czas postępowania.

Co do zasady, sąd w sprawie o rozwód, nie orzeka o sposobie podziału majątku wspólnego stron, z tego względu nie ma potrzeby uwzględniania tej kwestii w pozwie.

Rozwód to skomplikowany proces, który wymaga od małżonków zarówno staranności, jak i zrozumienia. Niezależnie od przyczyn decyzji o rozwodzie, warto zadbać o to, aby całe postępowanie przebiegało w sposób jak najmniej stresujący. Korzystanie z pomocy adwokata, mediacja oraz otwarta komunikacja między małżonkami mogą znacznie ułatwić przejście przez ten trudny czas.

adwokat Renata Durowska-Zienkiewicz